Beth yw adolygiad o ffiniau cymunedau?
Mae yna ddau fath o adolygiad cymunedau y gall prif Gynghorau eu cynnal yn unol â’r Ddeddf:
- a) Adolygiad o ffiniau cymuned (dan Adran 25 y Ddeddf)
Dylai adolygiad o ffiniau cymuned sicrhau bod cymunedau’n parhau i adlewyrchu hunaniaethau lleol a hwyluso llywodraeth leol effeithiol a chyfleus. Er enghraifft, gallai cymunedau ehangu dros amser gyda datblygiadau tai newydd. Gall hyn arwain at ffiniau anghyson, er enghraifft pan gaiff tai newydd eu codi ar draws ffiniau gan arwain at ddryswch o ran pa gymuned y mae stad dai yn perthyn iddi. Mae adolygiad cymunedau’n cynnig cyfle i’r prif Gyngor sefydlu ffiniau cadarn wedi’u diffinio’n glir sydd ynghlwm â nodweddion tir, a chael gwared ag unrhyw ffiniau anghyson sy’n bodoli.
- b) Adolygiad o’r trefniadau etholiadol (dan Adran 31 y Ddeddf)
Mae’r broses hon yn golygu archwilio trefniadau etholiadol cymuned benodol, sy’n cynnwys gwerthuso’r wardiau a nifer y Cynghorwyr. Yn ystod adolygiad o’r math hwn, gall y Cyngor ystyried yr agweddau canlynol:
- Nifer aelodau'r Cyngor sy’n cynrychioli’r gymuned
- Rhaniad y gymuned yn wardiau (os yw’n berthnasol) er mwyn ethol Cynghorwyr
- Nifer a ffiniau unrhyw wardiau
- Nifer y Cynghorwyr sydd i’w hethol ar gyfer pob ward
- Enw pob ward
Nod yr adolygiad
Y nod yw cynnal adolygiad cymunedol fel rhan o ddyletswydd statudol Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy a bydd yn cael ei arwain gan Adrannau 25 a 31 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013.
Dylai adolygiad o ffiniau cymuned sicrhau bod cymunedau’n parhau i adlewyrchu hunaniaethau lleol a hwyluso llywodraeth leol effeithiol a chyfleus (o dan Adran 25).
Os caiff newidiadau i ffiniau cymunedol eu hargymell yn dilyn yr adolygiad o dan Adran 25, yna gellir awgrymu addasiadau ychwanegol sy’n deillio o’r newidiadau hyn i ffiniau fel rhan o Adran 31
Amserlen yr adolygiad
Amserlen Adolygiad o Ffiniau Cymunedol 2025
| Cam | Beth sy'n digwydd? | Cyfnod amser | Dyddiad |
|---|
| Cychwyn |
Cytuno ar y cylch gorchwyl yng nghyfarfod y Cyngor llawn |
|
22 May 2025 |
| Cam rhagarweiniol: Cyhoeddusrwydd cychwynnol ac ymgynghoriad cyntaf |
Cyhoeddi’r cylch gorchwyl a chychwyn ar y cyhoeddusrwydd cychwynnol
Y cyfnod ymgynghori 7 wythnos yn cychwyn |
7 wythnos |
23 Mai tan 11 Gorffennaf 2025 |
| Ymgynghoriad cyhoeddus yn dod i ben |
|
|
11 Gorffennaf 2025 |
| Ystyried sylwadau a pharatoi cynigion drafft |
Ystyried y sylwadau a ddaeth i law, paratoi argymhellion drafft |
2 fis |
Gorffennaf ac Awst 2025 |
| Cymeradwyo’r cynigion drafft |
Cyflwyno’r cynigion drafft i’r Cyngor a’u cymeradwyo er ymgynghoriad pellach |
|
9 Hydref 2025 |
| Ail ymgynghoriad |
Cyhoeddi adroddiad yn unol â’r Ddeddf. Gwahodd sylwadau gan fudd-ddeiliaid ac ymgyngoreion gorfodol |
7 wythnos |
Hydref a Tachwedd 2025 |
| Ail ymgynghoriad cyhoeddus yn dod i ben |
|
|
18 Tachwedd 2025 |
| Cyflwyno’r adroddiad terfynol i’r Cyngor llawn |
Ystyried sylwadau a’u cynnwys yn yr adroddiad terfynol. Y Cyngor yn penderfynu ar y cynigion terfynol |
|
26 Chwefror 2026 |
| Cyhoeddi’r cynigion terfynol |
Cyhoeddi’r adroddiad terfynol
1. Gwneud gorchymyn adolygiad Adran 31 (6 wythnos ar ôl cyhoeddi’r adroddiad terfynol)
2. Cyflwyno argymhellion adolygiad Adran 25 i’r Comisiwn Ffiniau |
|
Mawrth ac Ebrill 2026 |
| Etholiadau llywodraeth leol nesaf |
|
|
Mai 2027 |
Dogfennau